Όρια: Γιατι είναι ωφέλιμα; Πώς μπορούμε να τα θέσουμε;

Πάμε λίγο πιο πίσω; Τότε, που δεν ήμασταν γονείς… Τότε που συναντούσαμε έξω οικογένειες με παιδιά που ούρλιαζαν, που κλωτσούσαν, που αντιμιλούσαν, που, που, που… «Τα δικά μου παιδιά ποτέ δεν θα γίνουν έτσι!», είπαμε. Μέχρι τη στιγμή που γίναμε γονείς. Μέχρι τη στιγμή που βρεθήκαμε στην ίδια θέση. Τότε κατανοήσαμε πόσο δύσκολο είναι να διαχειριστούμε τέτοιες συμπεριφορές. Καταλάβαμε, πόση υπομονή χρειαζόμαστε, πόσο σημαντική είναι η διαπαιδαγώγηση, πόσο σημαντικό είναι να υπάρχουν όρια. Και προσπαθήσαμε να βάλουμε όρια. Και οι φωνές και τα ουρλιαχτά και οι εντάσεις έγιναν χειρότερες! Και απελπιστήκαμε και τα παρατήσαμε. Και τα πράγματα έχουν γίνει  ακόμα χειρότερα. Δεν τολμάμε να πούμε ούτε ένα όχι. Η δασκάλα μας μιλάει για όρια, η φίλη μας μας είπε ότι χρειαζόμαστε βοήθεια με την οριοθέτηση, η λογοθεραπεύτρια μας πρότεινε συνεδρίες συμβουλευτικής… Ας το δούμε μαζί!

Τι είναι η οριοθέτηση;

 

Ένα δέντρο στην αυλή μας, πέφτει και σπάει. Αμέσως, παίρνουμε σκοινιά, πασσάλους και το δένουμε και το σηκώνουμε, το φροντίζουμε κι εκείνο μεγαλώνει και ψηλώνει, υγιές, μέχρι που βγάζει καρπούς! Γιατί, να πέσει το δέντρο όμως; Μπορούμε να το προστατεύσουμε από την αρχή! Αυτό είναι η οριοθέτηση. Σκέψου την σαν ένα προστατευτικό δίχτυ προστασίας, που μπορεί να μάθει στα παιδιά, πώς να συνυπάρχουν αρμονικά με τον κόσμο γύρω τους, πώς να αντιλαμβάνονται και να σέβονται τον προσωπικό τους χώρο αλλά και τον χώρο των άλλων, πώς να εκφράζουν τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους άμεσα, λειτουργικά και με σεβασμό. 

 

Τα παιδιά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, είναι κυρίως εγωκεντρικά. Καθώς μεγαλώνουν, συνειδητοποιούν ότι ζουν καθημερινά με άλλους ανθρώπους. Ωστόσο, δεν έχουν ακόμα τις δεξιότητες να διαχειριστούν τη συμπεριφορά τους με τέτοιο τρόπο, ώστε να εκφράζουν τις επιθυμίες τους και ταυτόχρονα να δίνουν χώρο στους άλλους. 

 

Παλιότερα, η έννοια πειθαρχία ήταν συνυφασμένη με την τιμωρία. Πλέον, η οριοθέτηση, συνδέεται με την πειθαρχία και την μετάδοση αξιών και γνώσεων στα παιδιά, που έχουν σαν στόχο να αποκτήσουν αρμονική σχέση με το κοινωνικό τους περιβάλλον. Θέτοντας όρια στα παιδιά, διδάσκουμε την αξία της πειθαρχίας, του σεβασμού, της οργάνωσης του προγράμματος, της ενσυναίσθησης, της προσδοκίας μας σε σχέση με εκείνα, καθώς και κατάλληλες ή ακατάλληλες συμπεριφορές ανάλογα με την συνθήκη. Η ύπαρξη ξεκάθαρων ορίων δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας στο παιδί. Χωρίς όρια το παιδί νιώθει χαμένο, αποδιοργανωμένο.

 

Γιατί να θέσω όρια; 

 

Πρώτον, γιατί όπως αναφέραμε παραπάνω, τα όρια δημιουργούν αίσθημα ασφάλειας στο παιδί. Ξέρει τι είναι κατάλληλο και τι όχι. Υπάρχουν ξεκάθαροι κανόνες τι μπορεί και τι όχι. Επιπλέον, ένας γονέας που θέτει όρια δείχνει ότι είναι παρών και έχει ενεργή συμμετοχή στην ανατροφή του παιδιού του. Η οριοθέτηση θα ωφελήσει ολόκληρη την οικογένεια. Είναι σημαντική για τη διαμόρφωση της ταυτότητας των μελών της οικογένειας, για την κατανόηση των ρόλων και την δημιουργία εμπιστοσύνης ανάμεσα στα μέλη. Η ύπαρξη σαφών ορίων εντός του οικογενειακού πλαισίου, συντελεί στην ύπαρξη ομαλότητας στην επικοινωνία, στις ενδοοικογενειακές σχέσεις και αλληλεπίδραση. Τα όρια μπορούν να βοηθήσουν την οικογένεια να αντιμετωπίζει δυσκολίες που προκύπτουν και οι κατανοητοί και σαφείς κανόνες μπορούν να ωφελήσουν την οικογένεια να ανατρέχουν σε αυτούς με ασφάλεια όποτε είναι ανάγκη.

 

Πώς να βάλω όρια;

 

Αρχικά, πραγματοποιούμε την αυτοεξέτασή μας. Έχουμε θέσει όρια στον εαυτό μας; Τα εφαρμόζουμε; Εάν δεν οριοθετήσουμε τον εαυτό μας, πώς θα οριοθετήσουμε τα παιδιά μας; Δεύτερον, ας αποδεχτούμε το γεγονός, ότι εάν δεν έχουμε θέσει όρια μέχρι στιγμής, θα υπάρξουν αντιρρήσεις και δυσκολίες, όταν προσπαθήσουμε να τα θέσουμε. Ας μπούμε στη θέση τους. Κάποιος προσπαθεί να βάλει όρια στην επιθυμία μας. Δεν είναι κάπως απογοητευτικό; Ειδικά για ένα παιδί που βρίσκεται σε αναπτυξιακό στάδιο που χαρακτηρίζεται από έντονο συναισθηματισμό, παρορμητισμό και αυθορμητισμό. Όχι και ότι πιο ευχάριστο. Όχι και ότι πιο εύκολο. Όχι. Χρειάζεται χρόνο, υπομονή, επιμονή, σταθερότητα, προσπάθεια, ενσυναίσθηση. 

 

Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος οδηγός για την θέσπιση ορίων. Ας δούμε, όμως μερικές πρακτικές συμβουλές. 

 

• Αναπτυξιακή ηλικία

Τα όρια πρέπει να συμβαδίζουν με την αναπτυξιακή ηλικία του παιδιού και τα διαφορετικά στάδια ανάπτυξής του. Για παράδειγμα, ένα βρέφος  κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής του, εξαρτάται πλήρως από τους φροντιστές του. Εάν εκείνοι ανταποκρίνονται σταθερά στις ανάγκες του με ζεστασιά, εκείνο μαθαίνει να εμπιστεύεται τους ανθρώπους γύρω του. Συνεπώς, ένα όριο σε σχέση με τον ύπνο π.χ. να το αφήνουμε να κλαίει μέχρι να αποκοιμηθεί μόνο του κατά τη διάρκεια της νύχτας, ίσως δεν ήταν ωφέλιμο για το βρέφος και συνέβαλε στην αύξηση τους άγχους και της ανησυχίας. Είναι σημαντικό τα όρια να συμβαδίζουν με την αναπτυξιακή φάση της ζωής του παιδιού και να προσφέρουν το αίσθημα ασφάλειας που προαναφέραμε.

• Ενσυναίσθηση

 Ας μπούμε στη θέση του παιδιού. Κάθε φορά που θέτουμε ένα όριο, ας βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση του παιδιού. Ας αναλογιστούμε, πώς θα νιώθαμε εμείς, ας του μιλήσουμε ειλικρινά, ας εκφράσουμε την κατανόηση μας και την αποδοχή ενός πιθανού αρνητικού συναισθήματος. 

 

• Συνέπεια

Στην προσπάθεια οριοθέτησης μίας συμπεριφοράς είναι σημαντική η συνέπεια στις αντιδράσεις μας, κάθε φορά που παρατηρείται η συμπεριφορά. Αν τη μία φορά γελάμε, την άλλη είμαστε αυστηροί, την άλλη αδιάφοροι, τι λέτε; Μήπως το παιδί μπερδεύεται; Ναι.

 

• Σταθερότητα

Το όχι είναι όχι. Υποκύπτοντας στις έντονες αντιδράσεις του παιδιού, κάθε φορά που ακούει ένα «όχι», είναι σαν να μεταφράζεται το όχι σε ίσως. Συνεπώς, το παιδί αντιλαμβάνεται ότι όταν η μαμά πει «όχι», κλαίγοντας, φωνάζοντας, χτυπώντας, θα γίνει διαπραγματεύσιμο και συνεχίζοντας η μαμά θα αλλάξει στάση. Με το να διαπραγματευόμαστε σταθερά με το παιδί, μαθαίνει να γίνεται χειριστικό και να ψάχνει διαρκώς τρόπους να κάνει αυτό που θέλει. Σαφώς, μπορούμε να διαπραγματευτούμε και να κάνουμε εξαιρέσεις. Η εξαίρεση όμως θα είναι εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Δηλαδή από τις 10 φορές, η 9 είναι η σταθερότητα στο «όχι» και η 1 είναι η εξαίρεση. Κι όταν είναι εξαίρεση, πρέπει να επισημάνουμε ότι είναι εξαίρεση, μόνο γι’ αυτή τη φορά και από την επόμενη, ισχύει αυτό που ισχύει κανονικά. 

Το ναι είναι ναι. Είναι εξίσου σημαντικό! Όταν για παράδειγμα πούμε στο παιδί ότι το απόγευμα θα πάμε στην παιδική χαρά, θα πάμε στην παιδική χαρά. Ναι, είναι σημαντικό να είμαστε σταθεροί και στο ναι. Κι αν τελικά, δεν τα καταφέρνουμε, π.χ. επειδή βρέχει, εξηγούμε ακριβώς το γιατί επιλέξαμε να μην πάμε τελικά και επισημαίνουμε ότι με την επόμενη πρώτη ευκαιρία που θα βρούμε θα το κάνουμε. Αυτό δημιουργεί και πάλι αίσθημα ασφάλειας στο παιδί. Δείχνει τη σταθερότητά μας. Ότι αυτό που θα του πούμε, θα το κάνουμε. Κι αν δεν το κάνουμε, υπάρχει λόγος, ο οποίος γίνεται γνωστός. Το παιδί μπορεί να μας εμπιστευτεί, να βασιστεί πάνω μας, ξέρει ότι του λέμε την αλήθεια.

 

• Θετική ομιλία

Αντί να πούμε «Αν αργήσεις, δεν πρόκειται να πάμε στις κούνιες.» ή «Αν δεν φας το φαγητό σου, δεν θα σου δώσω σοκολάτα.» ας δοκιμάσουμε «Ας ντυθούμε γρήγορα για να πάμε νωρίς στις κούνιες να προλάβουμε να παίξουμε πολύ!» ή «Πρώτα θα φάμε το φαγητό μας και μετά θα φάμε το γλυκό μας.». Στόχος είναι τα παιδιά να εφαρμόσουν τις επιθυμητές συμπεριφορές, όχι να νιώθουν απειλή ή εκβιασμό, τα οποία είναι πιθανότερο να φέρουν άσχημα αποτελέσματα.

 

• Γλώσσα του σώματος

 Η γλώσσα του σώματος είναι εξαιρετικά σημαντική. Το ίδιο και ο τόνος της φωνής μας, καθώς και οι εκφράσεις του προσώπου μας. Όταν μιλάμε στο παιδί, χαμηλώνουμε στο ύψος του, ώστε να έχουμε άμεση βλεμματική επαφή. Καλό είναι να χρησιμοποιούμε έναν σταθερό τόνο φωνής. Προσπαθούμε να παραμείνουμε ήρεμοι όταν το παιδί φωνάζει ή έχει κάποια άλλη συμπεριφορά που δεν μας αρέσει. Ο στόχος είναι να αποφορτιστεί η κατάσταση και ο ήρεμος και σταθερός τόνος μπορεί να βοηθήσει.

• Δεν είναι όλες οι συμπεριφορές χειριστικές

Κάποιες φορές, στην προσπάθειά μας να θέσουμε όρια, ξεχνάμε ότι το παιδί σε δύσκολες καταστάσεις μπορεί να φέρεται περίεργα, π.χ. όταν είναι ταραγμένο, όταν πεινάει, όταν είναι κουρασμένο κ.α. Καλό είναι να παρατηρούμε πώς συμπεριφέρεται το παιδί μας σε διάφορες καταστάσεις, ώστε να μπορούμε να διακρίνουμε χειριστικές συμπεριφορές. Παραμένουμε ήρεμοι και ρωτάμε το παιδί τι χρειάζεται ώστε να νιώσει καλύτερα.

 

• Υποστήριξη

Είναι σημαντικό να είμαστε υποστηρικτικοί. Κάτι που για εμάς είναι απλό, όπως το να τακτοποιήσουμε το δωμάτιό μας, για το παιδί δεν βγάζει νόημα και φαίνεται βουνό. Πρότεινε «Ας τακτοποιήσουμε μαζί το δωμάτιό σου και μετά πάμε βόλτα με το ποδήλατο.»

 

• Γίνε παράδειγμα

Ας τηρούμε πρώτα απ ‘ όλους εμείς τα όρια. Αρχικά, τα όρια του εαυτού μας και κατ’ επέκταση τα όρια που θέτουμε στο παιδί. Όταν λέμε «Σε πέντε λεπτά φεύγουμε», αλλά συζητάμε με το φίλο μας για μισή ώρα, τι λέτε, τηρούμε αυτό που λέμε; Όχι. Αυτό φανερώνει αστάθεια. Το παιδί αντιλαμβάνεται «Άλλα λέει, άλλα κάνει.». Αντίθετα, εάν φύγουμε όντως σε πέντε λεπτά, τότε το παιδί ξέρει ότι ο γονέας τηρεί ο ίδιος το όριο. Κατά συνέπεια το παιδί παίρνει στα σοβαρά τα όρια που θέτουμε.

 

 

Είναι σημαντικό, να ενεργοποιήσουμε την συνείδησή μας, στο κομμάτι των ορίων. Η συνείδησή μας, θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε ότι τα όρια προσφέρουν προστασία στο παιδί, δεξιότητες να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την καθημερινότητα και να καταφέρουν να ζουν αρμονικά με τους ανθρώπους του κοινωνικού τους περίγυρου.

 

Δείχνουμε επιμονή στις οικογενειακές αρχές και αξίες, αναπτύσσουμε διάλογο με επιχειρήματα προς τα παιδιά για την κατανόηση των ορίων που θέτουμε και εφαρμόζουμε φυσικές και λογικές συνέπειες αντί για την τιμωρία. Συμβάλλουμε με αυτόν τον τρόπο στην ομαλή οριοθέτηση του παιδιού. Ένας τέτοιος τρόπος διαπαιδαγώγησης οδηγεί τα παιδιά σε συναισθηματική σταθερότητα και ασφάλεια, κοινωνικότητα, δημιουργικότητα και φιλική διάθεση προς το κοινωνικό περιβάλλον. Ένας τέτοιος τρόπος διαπαιδαγώγησης διδάσκουν στο παιδί την υπευθυνότητα απέναντι στις κοινωνικές απαιτήσεις και χτίζουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Τέλος, το  βοηθούν να ωριμάσει, να αυτονομηθεί, να ανεξαρτητοποιηθεί και να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τους κανόνες τις κοινωνίας στην ενήλικη ζωή. 

 

Κι αν κάπου δυσκολευόμαστε, μπορούμε να ζητήσουμε βοήθεια. Γι' αυτό υπάρχει η συμβουλευτική γονέων! Μπορείτε να δείτε περισσότερα εδώ.

 

Αγαπάμε τα παιδιά χωρίς όρους, αλλά με όρια! 

 

 

Εάν χρειάζεστε εξατομικευμένη βοήθεια, επικοινωνήστε μαζί μας μέσω email, μέσω των social media, μέσω της φόρμας επικοινωνίας ή τηλεφωνικά και θα σας απαντήσουμε το συντομότερο δυνατόν.

 

Ανθολόγιο
Κέντρο Ειδικών Θεραπειών
Αισχύλου 17, Αιγάλεω
Τηλ: 2114236052 
email: anthologio_aigaleo@yahoo.com

Follow us