Φωνολογική ενημερότητα - Η σημασία της για την ανάγνωση και τη γραφή

Όλο και πιο συχνά, ακούγεται ο όρος φωνολογική ενημερότητα. Κάποιοι δεν γνωρίζουν καθόλου τι είναι η φωνολογική ενημερότητα ή ίσως κάποιοι γνωρίζουν λίγα πράγματα. Άλλοι τη θεωρούν ασήμαντη, ενώ εμείς πάλι που τη γνωρίζουμε καλά, ξέρουμε ότι η φωνολογική ενημερότητα έχει τεράστια σημασία, καθώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάγνωση και κατ’ επέκταση τη γραφή.

 

Τι είναι η φωνολογική ενημερότητα;

 

Οι προτάσεις, οι λέξεις, οι συλλαβές και τα φωνήματα είναι τα δομικά στοιχεία της γλώσσας. Οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις, οι λέξεις από συλλαβές και οι συλλαβές από φωνήματα. Η ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει, να αναλύει και να συνθέτει αυτά τα δομικά στοιχεία ονομάζεται φωνολογική ενημερότητα.  

 

Επίπεδα φωνολογικής ενημερότητας:

• Λεξική επίγνωση: Η συνειδητοποίηση ότι η γλώσσα αποτελείται από λέξεις.
• Συλλαβική επίγνωση: Η συνειδητοποίηση ότι οι λέξεις αποτελούνται από συλλαβές, καθώς και η ικανότητα ανάλυσης και σύνθεσης συλλαβών, για παράδειγμα, η λέξη /κότα/ αποτελείται από τις συλλαβές /κο/ και /τα/ και ότι οι συλλαβές /γα/ και /λα/ συνθέτουν τη λέξη γάλα.
• Επίγνωση ομοιοκαταληξίας: Η ικανότητα αναγνώρισης λέξεων που "ακούγονται" όμοια καθώς και η ικανότητα εύρεσης λέξεων που ομοιοκαταληκτούν. 
• Φωνημική επίγνωση: Η συνειδητοποίηση ότι οι λέξεις αποτελούνται από φωνήματα, καθώς και η ικανότητα ανάλυσης και σύνθεσης των φωνημάτων, για παράδειγμα, η λέξη /νερό/ αποτελείται από τα φωνήματα /ν/, /ε/, /ρ/, /ο/ και ότι τα φωνήματα /γ/,/α/,/τ/, /α/ συνθέτουν τη λέξη /γάτα/. 

Η σχέση της φωνολογικής ενημερότητας με την ανάγνωση και τη γραφή 

Η φωνολογική ενημερότητα είναι τα θεμέλια της ανάγνωσης και κατ’ επέκταση της γραφής. Αρχικά, ένα παιδί αναπτύσσει δεξιότητες φωνολογικής ενημερότητας, στη συνέχεια μαθαίνει να διαβάζει και έπειτα έπεται το στάδιο της γραφής. Για το λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντικό, η φωνολογική ενημερότητα να έχει κατακτηθεί πριν τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής. Όταν ένα παιδί έχει επαρκή γνώση των φωνημάτων, θα μπορέσει αργότερα, να αντιστοιχήσει τα φωνήματα με τα αντίστοιχα γραφήματα, άρα θα μπορέσει να διαβάσει και να γράψει.

Επίσης, η κατακτημένη ή όχι δεξιότητα της φωνολογικής ενημερότητας, αποτελεί προγνωστικό δείκτη, μέσω του οποίου μπορεί να προβλεφθεί η εμφάνιση μαθησιακών δυσκολιών. Πιο απλά, ένα παιδί έχει αναπτύξει δεξιότητες φωνολογικής ενημερότητας ήδη από το νηπιαγωγείο. Εάν ένα παιδί, φαίνεται να μην έχει αναπτύξει τη δεξιότητα αυτή, πριν την ένταξή του στην Α Δημοτικού, είναι πιθανό να εμφανίσει δυσκολία στην κατάκτηση της ανάγνωσης και κατ’ επέκταση της γραφής. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η φωνολογική ενημερότητα, αν και απαραίτητη, δεν αρκεί από μόνη της. Σημαντικό ρόλο παίζουν και άλλοι παράγοντες.

Η εξάσκηση της φωνολογικής ενημερότητας σε όλα τα επίπεδα είναι απαραίτητη προϋπόθεση τόσο σε παιδιά προσχολικής ηλικίας που πρόκειται να εμπλακούν σύντομα με τη διαδικασία της ανάγνωσης και της γραφής, όσο και σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες - δυσλεξία, με σκοπό τη βελτίωσης της ανάγνωσης και της γραφής. Δεδομένου ότι κάθε παιδί έχει το δικό του τρόπο και ρυθμό μάθησης, ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης, το οποίο να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του κάθε παιδιού, κρίνεται απαραίτητο. 

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το παιδί μου στο σπίτι;

• Βρείτε λέξεις που αρχίζουν από ένα γράμμα ή μία συγκεκριμένη συλλαβή, π.χ. λέξεις από «β» ή λέξεις από «κα» με παιγνιώδη τρόπο, π.χ. πετάξτε τη μπάλα ο ένας στον άλλο και λέξεις εναλλάξ, μαζέψτε πόντους για κάθε λέξη κ.α.
• Σχηματίστε λέξεις με μαγνητικά γράμματα σε μαγνητικό πίνακα. Μπορείτε να παίξετε δάσκαλος και μαθητής για μεγαλύτερη διασκέδαση.
• Πάρτε μαρκαδόρους, ξυλομπογιές, κηρομπογιές, νερομπογιές, δαχτυλομπογιές, ότι σας αρέσει και γράψτε! Πειραματιστείτε με τα γράμματα και γράψτε λέξεις από κάποιο συγκεκριμένο γράμμα ή κάποια συγκεκριμένη συλλαβή. Πάντα με παιγνιώδη και χαλαρό τρόπο, χωρίς πίεση και καταναγκασμούς. 
• Παίξτε με τις συλλαβές. Πείτε συλλαβές ο ένας στον άλλο με σκοπό να βρείτε τις λέξεις. Συγκεντρώστε πόντους ή αυτοκόλλητα ή ότι άλλο μπορείτε να φανταστείτε.
• Γράψτε λέξεις σε χαρτάκια. Κόψτε με το ψαλίδι γράμματα από περιοδικά, εφημερίδες κ.α. και δημιουργήστε τις λέξεις που έχετε ήδη γραμμένες με τα γράμματα που κόψατε. Μπορείτε να τα κολλάτε και να φτιάξετε ένα κολάζ λέξεων.
• Πείτε στο παιδί σας λέξεις που λείπει ένα γράμμα ή μία συλλαβή και ζητήστε του να την πει ολόκληρη, π.χ. καραμέ_α ή μο__βι. 

Ότι κάνετε θα πρέπει να γίνεται με ευχάριστο και παιγνιώδη τρόπο για το παιδί και για όση ώρα είναι διατεθειμένο να συνεργαστεί το παιδί. Θυμηθείτε ότι ο ρόλος σας είναι διαφορετικός από το ρόλο ενός θεραπευτή κι αυτό καθιστά δύσκολο το να κάνετε "μάθημα" στο παιδί σας. Παίζοντας χωρίς πίεση θα καταφέρετε πολλά ακόμα κι αν σας φαίνονται λίγα!

 

Εάν ενδιαφέρεστε για προγράμματα πρώιμης παρέμβασης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας που πρόκειται να παρακολουθήσουν Α' Δημοτικού ή σε παιδιά που έχουν ξεκινήσει την Α' Δημοτικού ή για οποιαδήποτε απορία και ερώτηση σχετικά με την ανάπτυξη του παιδιού σας, επικοινωνήστε μαζί μας μέσω email , μέσω της φόρμας επικοινωνίας, μέσω των social media ή τηλεφωνικά. 

 

Ανθολόγιο
Κέντρο Ειδικών Θεραπειών
Αισχύλου 17, Αιγάλεω
Τηλ: 2114236052 
email: anthologio_aigaleo@yahoo.com

Follow us